Verslag van het Texels energiedebat op 13 mei
12mOnder leiding van Frits Wester
De regio Noord Holland Noord moet binnen zes maanden een plan opstellen voor de Nederlandse regering over energiebesparing en CO2- reductie. Deze verplichting is een mooie kans voor Texel om de energiehuishouding in eigen hand te nemen en de opbrengsten ten goede te laten komen aan het eiland.
Tijdens het Texels Energiedebat op 13 mei bespraken wethouder Hennie Huisman en energiespecialist Jeroen Prummel de mogelijkheden en wensen met de 125 aanwezige Texelaars. De discussie werd in goede banen geleid door Frits Wester.
Wethouder Hennie Huisman: Wat komt er vanuit de landelijke politiek op Texel af?
Wethouder Hennie Huisman (VVD) schetst kort wat Texel de komende jaren te wachten staat. De meningen over de opwarming van de aarde zijn verdeeld. Maar hoe je er ook over denkt, in 2015 hebben 198 landen in Parijs een Klimaatakkoord gesloten om opwarming van de aarde tegen te gaan. Nederland heeft toegezegd 49% minder CO2 uitstoot te realiseren in 2030. En er is ook besloten om in 2030 te stoppen met de gaswinning in Groningen. Er zijn dus alternatieve energiebronnen nodig. Of je nu een ‘klimaatontkenner’ bent of een ‘klimaatdrammer’, er moeten nu keuzes worden gemaakt.
De Regionale Energie Strategie (RES)
De overheid wil dat alle gemeentes een steentje bijdragen. Nederland is in 30 regio’s verdeeld die elk een Regionale Energie Strategie (RES) moeten maken. Texel valt onder de 16 gemeentes van de regio Noord-Holland Noord. Waarschijnlijk wordt het klimaatakkoord van de Nederlandse regering in juni goedgekeurd. Binnen zes maanden daarna zal de regering de RES van Noord-Holland Noord beoordelen. Het plan moet aan strikte eisen voldoen. Er mogen alleen bewezen technieken worden gebruikt die voldoende energie opleveren. Biomassa valt dan al af, dat levert te weinig op. Waterstof en golfenergie bevinden zich nog in de testfase en mogen daarom ook niet in het plan opgenomen worden. Op dit moment komen dus alleen wind- en zonne-energie in aanmerking. Wel mag de gemeente het plan elke twee jaar actualiseren. Dus als een nieuwe techniek bewezen is, kan die in het plan worden opgenomen. De overheid heeft ook bepaald dat bestaande afspraken niet leidend zijn, de opgave van de RES is leidend. Is het uiteindelijke gepresenteerde plan niet realistisch genoeg, dan zal de overheid het overnemen en zelf beleid uitrollen om de doelstellingen te halen.
Wind en zon
De Provincie heeft windparken op Texel verboden. Maar dat kan veranderen, nu er verkiezingen zijn geweest en een nieuwe coalitie wordt gevormd. Wind op zee is toegestaan bij Texel, maar telt niet mee voor de RES. En de visserij is er ook geen voorstander van. De gemeente Texel wil de Texelse daken zoveel mogelijk vullen met zonnepanelen. Maar voor de RES tellen alleen daken die minstens 40 panelen kunnen bevatten. Zonnepanelen voor eigen gebruik doen niet mee. En zelfs als je op Texel alle daken met zonnepanelen vult, dan zijn er nog steeds zonneakkers en windmolens nodig om zelfvoorzienend te worden.
Voor een goede strategie is draagvlak heel belangrijk. Aan het eind van het jaar bepaalt de gemeenteraad hoe het te voeren energiebeleid eruit moet gaan zien. Het is een ingewikkeld vraagstuk en de meningen op Texel zijn verdeeld. Maar als de Texelaars er samen uitkomen, valt er ook wel echt wat te winnen.
Kansen
Op Texel wordt 35 miljoen euro per jaar aan energie besteed. Nu gaat dat naar grote landelijke of internationale energiebedrijven. Het zou leuk zijn als dat bedrag op Texel kan blijven. Texel wil graag zelfvoorzienend en onafhankelijk zijn. Nieuwe vormen van energie zijn ook goed voor de werkgelegenheid. En de gemiddelde energierekening kan omlaag als Texel de energievoorziening in eigen hand heeft. De RES biedt Texel dus kansen. Maar hoe maak je een strategie waar iedereen zich in kan vinden?
Jeroen Prummel: Waar staat de Texelse energietransitie?
Jeroen Prummel werkte de afgelopen tien jaar voor internationale en Nederlandse organisaties en tientallen gemeentes en deelt zijn kennis over energietransitie nu als vrijwilliger bij TexelEnergie. Vanavond laat hij zien hoe Texel zich als gemeenschap het beste kan organiseren om de doelstellingen van de energietransitie te halen en daar in de breedste zin van te profiteren.
Transitie in Nederland
In 2030 moet 30% van de energie duurzaam opgewekt worden met zon, wind en biomassa. Dan moet de CO2-uitstoot met 49% zijn teruggebracht en in 2050 met 95% zijn. Maar op dit moment draait Nederland nog grotendeels op steenkool, aardgas en aardolie. De Nederlandse Rijksoverheid plant op een veel langere termijn dan de gemiddelde Nederlander weet. Kolencentrales worden uitgefaseerd of omgebouwd en er zullen de komende jaren nog veel windparken op zee gerealiseerd worden (van 1.000 naar 10.000 MW, met stroom die als wisselspanning aan land komt). Er wordt verwacht dat er de komende twintig jaar per provincie 2.000 à 3.000 hectare zonne-energie wordt gebouwd.
Transitie op Texel
Texel loopt voor op het gebied van de energietransitie. Texel wekt nu ongeveer 4% van het energiegebruik zelf op met zon en wind. De energie wordt ook op een goede manier opgewekt, er zijn bijvoorbeeld veel zonnepanelen op daken. En er is slim gebruikgemaakt van subsidies om besparingen te realiseren. Wat moet Texel dan nu nog realiseren? Er moet worden bespaard én de productie van duurzame energie moet omhoog om de afname van fossiele brandstoffen op te vangen. Om de doelstellingen te halen, moet Texel bijvoorbeeld elke 3 jaar een zonneweide realiseren van 15 MW en elke 4 jaar een windturbine, terwijl elk jaar 200 woningen over moeten op collectieve warmte of een warmtepomp en elk jaar 250 voertuigen over moeten op elektrisch of waterstof.
Texel kan op verschillende manieren van de energietransitie profiteren: Financiers (zoals grondeigenaren en investeerders) krijgen rendement op hun investeringen. De opbrengst van lokale productie kan (deels) worden afgedragen aan een “gemeenschapsfonds”. En als je de energie lokaal opwekt en verbruikt, door klant te zijn van de lokale energiecoöperatie, is dat financieel gunstig voor alle betrokken partijen. Als je zelf eigenaar bent van de opgewekte energie, kun je ook zelf beslissen wat er vervolgens mee gebeurt.
Mogelijkheden
Het onderzoek naar getijdestroming bij Ameland en naar golfenergie bij paal 12 op Texel is veelbelovend. Ook in Schotland wordt hier veel in geïnvesteerd. En over een jaar of vijf is de technologie zover dat het haalbaar zal zijn om een eigen accu te realiseren op Texel. Het is tegenwoordig eenvoudig om zonne-energie en windenergie te financieren. Je kunt het draagvlak vergroten door de opbrengsten zoveel mogelijk lokaal te houden. Om de mogelijkheden optimaal te gebruiken, heb je experts in ruimtelijke ordening nodig.
Debat onder leiding van Frits Wester: Wat gaan we op Texel doen?
Energieneutraal in 2020
Er wordt gevraagd waarom de gemeente de doelstelling niet gaat halen om in 2020 energieneutraal te zijn. Volgens wethouder Hennie Huisman was de Texelse doelstelling in 2007 heel vooruitstrevend. Frits Wester is het daarmee eens. De wethouder legt uit dat de idealen in de praktijk met de werkelijkheid botsten. De voorstellen die werden gedaan, hebben het in de gemeenteraad steeds net niet gehaald. De gemeente Texel wil nu met de huidige bewezen technieken zoveel mogelijk bereiken in 2022. Frits Wester vraagt of Texel in 2030 zelfvoorzienend zou kunnen zijn. Volgens Jeroen Prummel is dat technisch haalbaar. Er wordt gevraagd of de gemeente wel genoeg kennis en kunde in huis heeft om de energietransitie in goede banen te leiden. Volgens Jelle Westdorp (commissaris van TexelEnergie) blijkt uit de dialoog met de gemeente dat die kennis ruim aanwezig is. Extra kennis kan waar nodig aangetrokken worden. De wethouder beaamt dat.
Bewezen technieken
Zonnepanelen gaan goed samen met het houden van schapen. Volgens Jeroen Prummel worden zonneweides standaard begraasd door schapen. Die vinden dat prettig, het is goed getest in Duitsland, er moet alleen rekening worden gehouden met stikstof en paneelrotatie. Ook is zoetwateropslag onder zonneparken mogelijk. Han Lindeboom pleit ervoor te experimenteren en open te staan voor alternatieven, zoals op Sint Eustatius bijvoorbeeld gebeurt.
De raad wilde geen onderzoek laten doen naar draagvlak voor windmolens op Texel omdat de Provincie windparken op Texel niet toestaat. Nu er een nieuw provinciebestuur komt, zou je het voorstel opnieuw in de raad kunnen brengen. Het draagvlak voor windmolens op Texel wordt groter als de omwonenden direct profiteren van de opbrengst. Er wordt voorgesteld om De Hors vol te zetten met windmolens. Het is ook mogelijk kleine windmolens op particuliere daken te installeren. Op dit moment tellen windmolens op zee niet mee voor de RES. Ook niet als ze op het stukje zee worden geplaatst dat Texels grondgebied is. Maar dat kan nog veranderen, want het regeerakkoord is pas in juni definitief. Vissers kunnen voor windmolens op zee gecompenseerd worden of zelf participeren in de windmolens. Dan profiteren ze van de baten en kunnen zo risico’s afdekken.
Er wordt opgemerkt dat zon en wind niet de enige bewezen technieken zijn. Je hebt ook geothermie en kernenergie. Volgens de wethouder is geothermie erg duur. Ze verwacht dat er voor kernenergie weinig draagvlak zal zijn. Frits Wester vraagt wie er open staat voor kernenergie. Ongeveer de helft van de aanwezigen steekt een hand op. Kernenergie uit Frankrijk wordt op dit moment als groene energie verkocht in Nederland. Het is een schone vorm van energie. De opslag van het kernafval is ingewikkeld, maar andere vormen van energieproductie produceren ook afval. Je kunt zonne-energie en windenergie in accu’s en batterijen opslaan, maar die zijn op dit moment nog erg vervuilend.
Het is jammer dat particuliere initiatieven niet meetellen voor de RES. Misschien kunnen leden van politieke partijen die tegen regeldruk zijn, zoals D66 en VVD, bij hun partij pleiten voor minder strakke regels rond de RES? De wethouder benadrukt dat particuliere initiatieven niet onder de RES vallen, maar wel worden gestimuleerd door de overheid. Meer informatie is te vinden op https://bit.ly/2R4LvMn.
Grond
Voor windparken en zonnepanelen is grond nodig. Arnold Langeveld (voorzitter van de LTO) wil bij voorkeur oplossingen zoeken in overleg met Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en het Hoogheemraadschap. De energietransitie kan in agrarische bedrijfsplannen worden opgenomen, er zit een verdienmodel in. LTO moedigt de boeren aan in gesprek te gaan met banken en TexelEnergie om hun schuren vol zonnepanelen te leggen. Arnold Langeveld pleit voor een open dialoog. Je kunt regelgeving ook ter discussie stellen.
Volgens Paul Rutte denkt Staatsbosbeheer graag mee over de energietransitie. Je zou bijvoorbeeld parkeerterreinen kunnen veranderen in carports met zonnepanelen. Er wordt nu nog veel in statements gepraat, terwijl er concrete voorstellen nodig zijn en creatief met regelgeving moet worden omgegaan, natuurlijk binnen de ruimte die daarvoor is. Mogelijk past het nieuwe Provinciebestuur de huidige regelgeving ook wel aan. Staatsbosbeheer gaat alvast in gesprek met LTO over de mogelijkheden.
Concrete actie
Er wordt benadrukt dat er behoefte is aan concrete stappen. Waarom is er nog geen plan? De RES moet over 6 maanden af zijn en er wordt al tien jaar over de energietransitie gesproken op Texel. Staatsbosbeheer en LTO kennen elkaar al 30 jaar, gaan die hier nu pas met elkaar over in gesprek? Het is duidelijk dat Texel met alleen zon niet energieneutraal wordt. Er moet dus bij de Provincie worden aangekaart dat er ook windenergie nodig is. Deze techniek kan tijdelijk worden ingezet, tot er andere oplossingen voorhanden zijn. Misschien kunnen windmolens over 20 jaar weer weg.
Er wordt opgemerkt dat alle politieke partijen hun schouders hier samen onder moeten zetten vanwege het gezamenlijk belang. Politieke belangen zouden geen rol moeten spelen.
Misverstanden
Buitenlandse bedrijven hebben geen zeggenschap over vastrecht en transportkosten in Nederland. De transportkosten vallen onder de netwerkbedrijven en die zijn 100% in handen van de Nederlandse overheid. Dit is losgetrokken van de productiebedrijven.
Duitsland geeft subsidie op ‘klimaatvriendelijk’ aardgas. Dat komt omdat Duitsland kerncentrales sluit en in plaats daarvan gas uit Rusland gaat afnemen. In Nederland stopt men juist met gas uit Groningen en Nederland wil ook minder afhankelijk worden van Russisch gas. Er wordt nog wel gas gewonnen onder de Waddenzee.
Alternatieve technieken
Op Texel ligt getijdenenergie voor de hand, maar de aangroei van zeepokken zorgt voor technische problemen. Het Marsdiep is niet zo diep. Daarom zal deze vorm van energie hier minder rendabel zijn. Volgens Jeroen Prummel bepaalt de proef bij Ameland hoe haalbaar getijdenenergie voor Texel is. Op dit moment is het nog geen bewezen techniek, pas over 5 à 10 jaar verwacht men een kantelpunt. De proef van Slow Mill bij paal 12 zal uitwijzen of golfenergie veelbelovend is.
De opbrengst van zonneparken kan worden opgeslagen als waterstof. Pieter de Vries heeft zich als beleidsmedewerker van de gemeente Texel verdiept in waterstof. Hij legt uit dat er veel stroom nodig is om waterstof te maken. Als je zon of wind gebruikt om waterstof te maken, kost dat ¾ van de energie die je ervoor gebruikt. Je houdt dus maar ¼ van de stroom over. Daarom heeft het alleen zin om waterstof te maken op momenten dat je meer stroom opwekt dan er nodig is. Als het zulk ideaal weer is dat niet alle opgewekte zonne-energie direct gebruikt wordt, kun je de rest van de stroom gebruiken om waterstof te maken. Waterstof kun je heel goed opslaan, bijvoorbeeld in zoutkoepels.
De gemeente zoekt naar een ideale mix van energiebronnen. Het is de bedoeling om energie zoveel mogelijk op te wekken op het moment dat er vraag naar is en op de plaats waar die nodig is. Dat kan met behulp van wind-, zon- en getijdenenergie. Waterstof kan helpen om de puzzel compleet te maken. Daarmee kun je voorzien in de vraag op momenten dat er geen andere energiebronnen voorhanden zijn. Of waterstof alle vraag kan dekken, hangt ervan af of Texel genoeg energie kan opwekken. Op dit moment komt 4% van de energie op Texel uit zon en wind.
Conclusies
Het klimaatakkoord van Parijs heeft de transitie urgent gemaakt. Het beleid voor zonneparken verschuift en ook het beleid voor windmolens zal veranderen. Als Texel met een goed plan komt, zullen gedeputeerden dat niet zomaar afwijzen.
Maak op Texel een eigen klimaatakkoord met alle betrokken partijen: TexelEnergie, boeren, natuur, provincie en gemeente.
Pepijn Lyklema maakt deel uit van de werkgroep Duurzame Alliantie. Hij pleit ervoor om van onderop naar boven te werken. De gemeente kan draagvlak creëren door Texelaars eerst aan de gemeente te laten vertellen wat ze willen. De Duurzame Alliantie Texel kan plannen doorrekenen.
De energieregio Noord-Holland Noord moet straks een gezamenlijke Regionale Energie Strategie presenteren. Niet elke gemeente hoeft de eigen energievoorziening zelf te regelen, je kunt er ook voor kiezen om te clusteren, bijvoorbeeld om landschappelijk fraaie gebieden te ontzien. Maar schiet Texel zich daarmee niet in eigen voet? Als andere gemeentes Texel van energie voorzien, loopt Texel ook onafhankelijkheid, rendement, werkgelegenheid en lagere energieprijzen mis.
Wie neemt het initiatief? Het college legt in juli een RES-voorstel aan de gemeenteraad voor. Als dat plan is aangenomen, zullen alle partijen de handen ineen moeten slaan om het te realiseren. In ieder geval draagt TexelEnergie graag bij aan het realiseren van de doelstellingen.